Answerman – ถ้าแฟนคลับอยากจะ LC ผลงานมาเองจะได้ไหม?

Nessa ถาม:

สมมติว่ามีอนิเมะเรื่องนึงมีแฟนคลับนอกประเทศญี่ปุ่นจำนวนมาก แต่ไม่มีใครคิดจะซื้อลิขสิทธิ์ แถมยังเป็นผลงานที่ไม่ได้ดังเปรี้ยงมากนักในญี่ปุ่น ไม่ได้มีการออกแผ่น ไม่ได้มีการเปิดให้ชมออนไลน์ไม่ว่าจะในพื้นที่ทวีปไหน… บริษัทที่ดูแลก็ดูไม่ค่อยสนใจอนิเมะเรื่องนี้ เลยตัดสินใจไม่ทำอะไรกับมันมากนัก

มันจะพอเป็นไปได้ไหม สำหรับกลุ่มแฟนนักสักสมที่จะทำการยื่นขอลิขสิทธิ์จากผู้ถือสิทธิ์ในการทำสินค้า? (สมมติว่าในกลุ่มแฟนที่ว่านั่นจะต้องมีคนที่พูดญี่ปุ่นคล่องเป็นไฟและมีทักษะการเจรจาธุรกิจด้วยนะ) มันพอจะมีโอกาสเป็นไปได้บ้างไหม หรือว่าจะมีโอกาสวืดมากกว่า?

Answerman ตอบ:

เป็นไปได้ครับ และเคยเกิดเหตุดังกล่าวมาแล้วสองสามครั้ง (ในฝั่งอเมริกา) แค่โอกาสเกิดมันไม่ค่อยสูงเท่าไหร่นัก

อย่างในฝั่งเจ้าของสิทธิ์ มันแทบจะเป็นโอกาสต่ำมากๆ ที่จะปล่อยให้อนิเมะที่ผลิตออกมาแล้ว ปล่อยให้ฝุ่นเกาะนอนกองอยู่บนชั้นเก็บของโดยไม่คิดทำเงินอะไรเลย เพราะเงินจากการขายลิขสิทธิ์นี้ทำรายได้ให้กับผู้ถือสิทธิ์อยู่ไม่น้อย และการทำงานขายสิทธิ์ที่จะต้องเคลียร์เอกสารวิธีการต่างๆ มากมาย ก็ใช้เวลามาก การจะขายสิทธิ์สักครั้งจึงต้องคุ้มค่าน่าลงทุนลงแทง ซึ่งการขายสิทธิ์ให้แฟนคลับกลุ่มเล็กๆ …ไม่ค่อยจะคุ้มค่าเท่าไหร่นัก ด้วยสาเหตุที่จะพูดถึงดังต่อไปนี้

เวลาสร้างอนิเมะสักเรื่องหนึ่ง ทีมผู้สร้างจะต้องทำสัญญาขึ้นมาหลายชิ้น ทั้งสัญญากับผู้สร้างต้นฉบับ, สัญญากับผู้กำกับ, สัญญากับนักดนตรี, สัญญากับสังกัดนักพากย์ดาราต่างๆ และกับใครก็ตามที่ร่วมลงทุนในการสร้างอนิเมะเรื่องนั้น ตัวสัญญานี้ยังผูกมัดเรื่องผลประโยชน์ต่อกลุ่มคนที่เกี่ยวข้องไปอย่างต่อเนื่อง เมื่อใดก็ตามที่มีโอกาสใหม่เกี่ยวข้องกับอนิเมะเรื่องนั้น ไม่ว่าจะเป็นการขายสิทธิ์ให้ต่างชาติ, ออกแผ่นใหม่ในโอกาสพิเศษที่ญี่ปุ่นเอง, ขายสิทธิ์การฉายออนไลน์และทางโทรทัศน์ หรือดีลอื่นใดก็ตามที่เกิดขึ้น จะมีการส่งค่าสิทธิ์ให้ผู้ที่เกี่ยวข้อง บางงานนั้นต้องมีการปรึกษาผู้ที่เกี่ยวข้อง หรือบางครั้งก็ต้องให้คนทำงานที่เกี่ยวพันกับอนิเมะมาร่วมเซ็นสัญญาใหม่ในการรับรู้ผลประโยชน์นี้

สำหรับอนิเมะเก่าๆ บางเรื่องอาจจะมีสัญญาที่ไม่ครอบคลุมถึงสื่อสมัยให อย่างการเปิดให้รับชมออนไลน์ หรืออาจจะไม่ครอบคุลมสิทธิ์การขายให้ต่างประเทศ หากจะมีการอัพเดทสัญญา สิ่งที่จะเกิดขึ้นคือการต้องตามหาคนที่เกี่ยวข้องทั้งหมด (หรือทายาท) มาเพื่อเจรจาตกลงในสัญญาใหม่อีกทอดหนึ่ง ในบางกรณีการเซ็นสัญญาหลักกับเจ้าของผลงานต้นฉบับ จะมีการระบุ วันหมดอายุการใช้สิทธิ์ ที่จะสามารถทำให้เจ้าของผลงานดั้งเดิมสามารถสั่งยุติการออกสินค้าเกี่ยวกับอนิเมะดังกล่าวได้ราวกับว่าไม่เคยมีการสร้างงานดังกล่าวขึ้นมา

ด้วยความที่จะต้องอัพเดทรายละเอียดสัญญาทุกครั้งเมื่อมีการผลิตผลงานใหม่อีกครั้งตามสัญญาผูกผัน การที่กลุ่มแฟนคลับสักเจ้าที่ไม่เคยทำงานเกี่ยวข้องหรือเคยมีหลักฐานการปล่อยผลงานออกขายจะเข้าไปติดต่อผู้สร้างอนิเมะเพื่อขอซื้อสิทธิ์ มันก็ออกจะเป็นการเดิมพันมากกว่าการลงทุนมากกว่า แม้ว่ากลุ่มแฟนคลับที่มาคุยจะดูมีกำลังซื้อก็ตาม เพราะในกรณีที่แย่ที่สุดนั้น เกิดเซ็นสัญญาขายสิทธิ์ไปแล้วมีการลอยแพ ยกเลิกการทำแผ่น หรือยกเลิกการออกฉายจริง เจ้าของสิทธิ์ที่ต้องเสียเวลากับเงินตราในการไปขอแมทเทเรียลต่างๆ เพื่อการขายของ รวมถึงต้องไปติดต่อให้ผู้เกี่ยวข้องเซ็นสัญญา จะเกิดอาหารเสียหายขายหน้าอย่างรุนแรงได้ดื้อๆ

และต่อให้แฟนคลับกลุ่มนั้นสามารถเจรจาซื้อสิทธิ์ได้สำเร็จ สิ่งที่รอคอยพวกเขาอยู่ก้คือว่าพวกเขาจะสามารถจ่ายเงินค่าสิทธิ์ไหวหรือไม่ ได้นำไปออกฉายในช่องทางใดหรือเปล่า แล้วจะขายแผ่นได้แน่เหรอ จะเก็บเงินจากผู้จัดจำหน่ายได้ไหม ทำรายงานรายละเอียดสัญญาต่างๆ ครบถ้วน รวมถึงว่าชำระเงินได้ตามกำหนดการจ่ายเงินจริง (ตามรายละเอียด Minimum Guarantee ที่เคยลงไว้ในบทความนี้) เรื่องต่างๆ ที่ว่ามานี้มีความเสี่ยงสูง ทำให้มีกลุ่มแฟนคลับไม่กี่กลุ่มบนโลกนี้เท่านั้นที่พอจะทำเรื่องแบบนี้ให้สำเร็จได้ และเรื่องนี้ไม่เกี่ยวว่าอนิเมะเรื่องที่ทำการซื้อสิทธิ์เป็นผลงานที่ถูกลืม หรือผลงานดังเปรี้ยง เพราะว่าดเจ้าของสิทธิ์นั้นมีพันธะผูกพันธ์ที่จะต้องดูแลผลประโยชน์ให้กับผู้สร้างผลงาน

ผลงานบางส่วนที่มีกลุ่มแฟนคลับสามารถดีลจนทำเป็นสินค้าออกขายจริงในต่างประเทศได้ ส่วนใหญ่จะเป็นงานที่เป็นผลงานออริจินัล ไม่ก็ดัดแปลงมาจากวรรณกรรมที่เป็นสาธารณะสมบัติ ซึ่งเจ้าของสิทธิ์มักจะโยนเอางานแบบนี้มา ‘ลองเชิงธุรกิจ’ คนขอซื้อสิทธิ์หน้าใหม่ เพราะถ้าเกิดกลุ่มแฟนคลับนั้นไม่มีความสามารถพอจะรันผลงานที่รับผิดชอบไปได้จนงานเจ๊งขึ้นมา การทำงานแบบนี้ก็ไม่ต้องมีใครจะต้องร่วมรับรู้หรือร่วมเสียหน้าเยอะเท่าไหร่นัก

เรียบเรียงจาก: Answerman – Can Fans Ever License Obscure Shows Themselves?